Yeşil Külliyesi’nin en tanınmış yapısı olan türbe, 1421 yılında yaptırılmıştır. Türbenin mimarı Hacı İvaz Paşa’dır. Çelebi Sultan Mehmed’in vefatından 40 gün önce tamamlanan türbede kendisinden başka, kızları Selçuk Hatun, Sitti Hatun, Hafsa Hatun ve Ayşe Hatun ile oğulları, Şehzade Mustafa, Mahmut, Yusuf ve sütanne olarak bilinen Daye Hatun’a ait 9 çinili sanduka bulunmaktadır. Sekizgen planlı türbe, sandukaların bulunduğu salonun altında yer alan mezar odasıyla beraber iki katlıdır. Türbe bu özelliğiyle Selçuklu kümbetlerinin devamı niteliğindedir. Osmanlı mimarisinde tüm duvarların çini ile kaplı olduğu tek türbe özelliğini taşımaktadır.(Yeşil Türbe Bilgilendirme Panosu)
Tarihçe
Türbe Yıldırım Bayezid’in oğlu Çelebi Mehmed tarafından 1421 yılında yaptırılmıştır. Türbe Sultan Mehmed’in vefatından 40 gün önce bitmiştir. Mimarı aynı zamanda değerli bir vezir olan Hacı İvaz Paşa’dır. Nakkaşı Ali bin İlyas Ali; çini ustası, Mehmed el Mecnun’dur.
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde türbe şu şekilde geçmektedir. “Çelebi Sultân Mehemmed Hicretin sekiz yüz yirmi dördüncü senesinde vefât etti. Müddet-i saltanat, 7 sene ve on bir ay ve on iki gün, müddet-i ömr 38 sene. Kabr-i şerîfi {Yeşil İmâret nâm} câmi‘-i pür-envârının önünde bir kubbe-i münakkaş içinde medfûndur. Rahmetullahi aleyhi”
* Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, II. Cild, İstanbul 1314, s. 43
Türbe ilk olarak 1647 yılında Hassa Mimarı Elhac Mustafa Bin Abidin tarafından, ikinci olarak 1769 yılında Mimar Es-Seyyit Elhac Şerif Efendi tarafından onarılmıştır. 1855 depremi sonrası restorasyon için Fransa’dan getirtilen mimar Leon Parville, orijinal kalan doğu cephesi dışındaki çinileri söktürüp yenilerini yaptırmıştır. Bu çiniler, İznik çinisi özelliğinde olmadığı için zamanla dökülmüş ve 1941 yılında Türbe yeniden restore edilmiştir. 1941 yılında yapılan restorasyonu öncekilere kıyasla büyük bir titizlikle yapıldığı söylenebilir. Ancak daha sonra 1993’te yapılan restorasyonunda bu titizlik gösterilmemiş ve Türbe ismini aldığı yeşile bakan mavi (Türkuaz) çinilerle değil mavi fayans ile kaplanmıştır. 2007 yılında türbede yeni bir restorasyon yapılmıştır. Tüm bu yaşananlar türbenin orijinalliğinin bozulmasına sebep olmuştur.
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde türbe şu şekilde geçmektedir. “Çelebi Sultân Mehemmed Hicretin sekiz yüz yirmi dördüncü senesinde vefât etti. Müddet-i saltanat, 7 sene ve on bir ay ve on iki gün, müddet-i ömr 38 sene. Kabr-i şerîfi {Yeşil İmâret nâm} câmi‘-i pür-envârının önünde bir kubbe-i münakkaş içinde medfûndur. Rahmetullahi aleyhi”
* Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, II. Cild, İstanbul 1314, s. 43
Max Fruchtermann 1910
Türbe ilk olarak 1647 yılında Hassa Mimarı Elhac Mustafa Bin Abidin tarafından, ikinci olarak 1769 yılında Mimar Es-Seyyit Elhac Şerif Efendi tarafından onarılmıştır. 1855 depremi sonrası restorasyon için Fransa’dan getirtilen mimar Leon Parville, orijinal kalan doğu cephesi dışındaki çinileri söktürüp yenilerini yaptırmıştır. Bu çiniler, İznik çinisi özelliğinde olmadığı için zamanla dökülmüş ve 1941 yılında Türbe yeniden restore edilmiştir. 1941 yılında yapılan restorasyonu öncekilere kıyasla büyük bir titizlikle yapıldığı söylenebilir. Ancak daha sonra 1993’te yapılan restorasyonunda bu titizlik gösterilmemiş ve Türbe ismini aldığı yeşile bakan mavi (Türkuaz) çinilerle değil mavi fayans ile kaplanmıştır. 2007 yılında türbede yeni bir restorasyon yapılmıştır. Tüm bu yaşananlar türbenin orijinalliğinin bozulmasına sebep olmuştur.
Mimari
Türbe üzerinde kubbe bulunan, en dar yüzü 7,64m, en geniş yüzü 10,98m olan, 8gen prizma bir mimariye sahiptir. 6 kenarında beyaz mermerden çerçevesi bulunan büyük pencereleri vardır. Dış pencere alınlıklarında koyu lacivert zemin üzerinde âyet ve hadisler yazılıdır. Türbenin kıbleye bakan kenarında mirab bulunmaktadır. Mihrabın bulunduğu kenarın karşısında sanat şaheseri olan kapı bulunmaktadır.
Kitabe
Kitabe türbenin giriş kapısının hemen üstündedir. Sülüs olarak yazılmıştır.
Hêzihi türbetül merhûm es saîd eş şehîd es sultân ibn-i Sultân Mehmed bin Bâyezîd Hân teveffî fî Cemâzi el ûlâ sene erbea ve işrun ve semâni mie.
H(ê)aiz: Bulunan, sahip Said: Allah (C.C.) rızasına ermiş İbn: oğlu Teveffî : vefat etme Ûlâ:ilk erbea ve işrun ve semâni mie: 824
Kapı
Tebrizli Ahmet oğlu Ali tarafıdan Ceviz ağacından yapılmıştır. 1541 parça kullanılarak, kündekâri tekniğiyle yapılmıştır.
Es-sultân ül-mağfûr Mehmed bin Bâyezîd bin Murad bin Orhan bin Osman
Bî-işaret-i vezir-i sahib-i Tedbir Hacı İvaz bin Ahi Bâyezîd
Amel-i Hacı Ali bin Ahmet Tebrîzi
Sultan Mehmed'in Sandukası
kan ül ekrem, iftihârı selâtin-ül alem, nâsır-ul ibad ve âmir-ul bilâd ve dâfi-iz zulm ve’l fesâd
muattar:kokulu münevver:nurlu medfun:defnedilmiş sultan-ül azam:büyük sultan hakan-ül ekrem:cömert hakan selâtin-ül alem: tüm sultanlar nâsır-ul ibad:kulların yardımcısı âmir-ul bilâd:beldeler inşa eden dâfi-iz zulm vel fesâd: Zulüm ve Fesatı def eden
El-gâzi el mücâhid es-sultan Mehmed ibn-üs sultân el mağfûr Bâyezîd Hân ibn-i Murad Han tegamed Allahû rıdvanehû
ve eskenehû feradis-i cinanihî teveffa fî şehr-i cemazi el ula sene sene erbea ve işrun ve semâni mie.
Mağfur: affedilmiş tegamed Allahû rıdvanehû ve eskenehû feradis-i cinanihî: Allah onu rızasına gark eyleyerek cennet bahçelerine koysun
Diğer Sandukalar
Sultan Mehmed’in sandukasının güney tarafında oğulları Mustafa ve Mahmut’un sandukaları, kuzey tarafında oğlu Yusuf’un sandukası bulunmaktadır. Sultan Mehmed’in sandukasının doğu tarafında kuzeyden güneye sırayla kızı Selçuk Hatun, kızı Sitti Hatun, kızı Hafsa Hatun, kızı Ayşe Hatun ve dadısı Dâye Hatun’un sandukaları bulunmaktadır. Şehzadelerin sandukaları yeşil kadifeye sarılıyken, kızların sandukaları çinilidir. Kızı Selçuk Hatun’un sandukası diğerlerinden farklıdır. Üzerinde kabartmalı harflerle yazılmış Ayet-el Kürsî bulunmaktadır.
Mihrâb
Türbe muhteşem bir çinili mihrâba sahiptir. İznik çiniciliğinin ve renkli süsleme sanatının şaheseridir. Yivli süs sütunları, üç sıra mukarnası, rumi palmetleri, kıvrık dal motifleri, kalın yazı dizileri ve tepeliği ile Yeşil Camii mihrabını andırmaktadır.
Avize
Pembe renkli, cam ve kristalden yapılmış olan avize, Sultan Abdülaziz Han’ın (1861‐1876) hediyesidir.
İç Duvarlar
İç duvarlar yerden yaklaşık 3 metre kadar çini kaplıdır. Pencereler üstünde alınlıklarda yazılar bulunmaktadır.
Dış Duvarlar
Mavi çinilerle süslenmiş dış duvarlarda pencere üzerinde yazılar bulunmaktadır. 3 sıra olan yazıların orta sırasında “Her nefis ölümü tadıcıdır; sonra ancak bize döndürüleceksiniz” (Ankebut 57.) ayeti bulunmaktadır.
Mezar Odası Girişi
Türbenin altında mezar odası bulunmaktadır. Selçuklularda olduğu gibi mevtalar tabutlar içinde buraya konulmuş ve üstteki zemine de içi boş sembolik sandukalar yerleştirilmiştir. Türbe çevresinde çeşitli zâtlara ait mezarlar bulunmaktadır. Mezar odasının girişi de doğudaki yüksek sette bulunan mezarların yanındaki gizlenmiş bir kapıdandır.
